फेसबुक, मेटा कम्पनीको एक प्रमुख सोशल मिडिया प्लेटफर्म, विश्वभर करोडौं प्रयोगकर्ताहरूको दैनिक जीवनको हिस्सा बनेको छ। जब यो सक्रिय हुन्छ, यसले सूचना आदान(प्रदान, व्यवसायिक प्रचार, सामाजिक जडान र मनोरञ्जनको माध्यम प्रदान गर्दछ।

नेपालमा पनि फेसबुकले लाखौं प्रयोगकर्ताहरूलाई जोड्ने काम गर्दै आएको थियो, जसमा साना व्यवसायीहरू, कन्टेन्ट क्रिएटरहरू र विदेशमा रहेका नेपालीहरूले यसलाई मुख्य सञ्चार माध्यमको रूपमा प्रयोग गर्थे। यसले शिक्षा, स्वास्थ्य जागरण र राजनीतिक बहसलाई पनि सहयोग पुर्याउँथ्यो। तर, सन् २०२५ सेप्टेम्बर ४ देखि नेपाल सरकारले फेसबुकसहित २६ वटा प्रमुख सोशल मिडिया प्लेटफर्महरूलाई ब्लक गरेको छ, जसमा इन्स्टाग्राम, युट्युब, एक्स ९पूर्व ट्विटर० र अन्य समावेश छन्। यो निर्णय ुसोसल मिडिया अपरेशन गाइडलाइन्स, २०८०ु अनुसार लिइएको हो, जसमा यी प्लेटफर्महरूलाई नेपालमा दर्ता हुन र स्थानीय प्रतिनिधि नियुक्त गर्न अनिवार्य गरिएको थियो। कम्पनीहरूले यो अनुरोधलाई बेवास्ता गरेपछि सरकारले ब्लक गरेको हो।

फेसबुकको यो अस्थायी ब्लक हो, तर लामो समय लाग्न सक्छ । तर सम्भावना ७०/८०% छ कि केही हप्ता वा महिनामा यो सक्रिय हुन्छ।

नेपालमा फेसबुक निस्क्रिय भएपछि विभिन्न विषयहरू उठेका छन्। प्रयोगकर्ताहरूले ब्राउजरबाट लगइन गर्दा 'साइट क्यान्ट बी रिच्ड' वा 'समथिङ वेन्ट रङ' जस्ता त्रुटि सन्देशहरू देखेका छन्, जबकि मोबाइल एपहरू पनि क्रमशः प्रभावित भएका छन्। यसले लाखौं नेपालीहरूलाई प्रभावित गरेको छ, विशेष गरी विदेशमा रहेका नेपालीहरू जसले फेसबुकलाई परिवारसँग जोडिने माध्यम बनाएका थिए। पत्रकारहरू र अधिकार समूहहरूले यसलाई अभिव्यक्ति स्वतन्त्रतामाथिको आक्रमण भनेका छन्, जसले सूचना प्रवाहमा बाधा पुर्याएको छ। आर्थिक प्रभाव पनि ठूलो छस् अनुमान अनुसार ३०(४० हजार नेपालीहरूले सोशल मिडियाबाट रोजगारी गुमाउने जोखिम छ, जसमा कन्टेन्ट क्रिएटरहरू र अनलाइन व्यवसायीहरू पर्छन्। सरकारले भने यसलाई अनलाइन अपराध नियन्त्रण, गलत सूचना रोक्ने र राष्ट्रिय सुरक्षा सुनिश्चित गर्ने कदम भनेको छ। यसबाहेक, दूरसञ्चार कम्पनीहरू र सरकारलाई राजस्व घाटा हुने देखिएको छ। काठमाडौंमा जेन(जी पुस्ताले यसविरुद्ध प्रदर्शनको तयारी गरेको छ, जसले राजनीतिक तनाव बढाएको छ।

विश्वभर फेसबुक निस्क्रिय भएको सन्दर्भमा, सन् २०२५ मा विभिन्न छोटा(छोटा आउटेजहरू भएका छन्। उदाहरणका लागि, अगस्ट १४, २०२५ मा अमेरिका, युके, भारत र युरोपका भागहरूमा फेसबुक डाउन भएको थियो, जसमा लगइन समस्या र मेसेज नपठाउने समस्या देखियो। यसैगरी, जुन १०, २०२५ मा अमेरिकामा १,२०० भन्दा बढी रिपोर्टहरू आएका थिए। यी आउटेजहरू प्राविधिक समस्या (जस्तै सर्भर इश्यु) का कारण भएका थिए र सामान्यतया घण्टाभित्रै समाधान भएका थिए, जस्तै अगस्ट १४ को आउटेज केही घण्टामा फर्कियो। फेसबुक पुनः सक्रिय भएको छ वा छैन भन्नेमा, यी आउटेजहरूमा सामान्यतया १(२ घण्टादेखि केही घण्टासम्म समय लागेको छ, तर नेपाल जस्ता ब्लकहरूमा यो कम्प्लायन्समा निर्भर हुन्छ। अझै पनि केही देशहरूमा फेसबुक निस्क्रिय छ, जस्तै उत्तर कोरिया, इरान, म्यानमार, रुस, तुर्कमेनिस्तान र युगान्डामा स्थायी रूपमा ब्लक छ। हाल विश्वभर फेसबुक प्रतिबन्धित भएका देशहरूको संख्या ७ छ ९चीन, इरान, उत्तर कोरिया, म्यानमार, रुस, तुर्कमेनिस्तान, युगान्डा०, तर नेपाल जस्ता अस्थायी ब्लकहरू थपिएका छन्।

फेसबुक रोकियो, फर्किँदा डाटा हरायो भने के हुन्छ?

यदि कम्पनीले तत्काल दर्ता प्रक्रिया सुरु गर्छ भने केही महिनाभित्र फेसबुक पुनः सक्रिय हुन सक्छ। तर यदि कम्पनीले उदासीनता देखायो भने यो प्रतिबन्ध लामो समयसम्म कायम रहन सक्छ।

नेपालमा फेसबुक सक्रिय हुने सम्भावना
नेपालमा फेसबुक पुनः सक्रिय हुने सम्भावना उच्च छ, तर यो मेटा कम्पनीले सरकारको दर्ता आवश्यकता पूरा गरेपछि मात्र सम्भव हुन्छ। सरकारले बारम्बार अनुरोध गरेको थियो, र दर्ता गरेका प्लेटफर्महरू जस्तै टिकटक र भाइबर अझै चालु छन्। यदि मेटाले स्थानीय प्रतिनिधि नियुक्त गरे र कर दर्ता गरे, यो चाँडै खुल्न सक्छ, जसरी अन्य देशहरूमा पछि भएको छ। तर, प्रदर्शन र अन्तर्राष्ट्रिय दबाबले सरकारलाई पुनर्विचार गराउन सक्छ। हालको स्थिति अनुसार, यो अस्थायी ब्लक हो, तर लामो समय लाग्न सक्छ यदि वार्ता असफल भयो। यसले नेपालको डिजिटल अर्थतन्त्र र अभिव्यक्ति स्वतन्त्रतालाई असर पार्न सक्छ, तर सम्भावना ७०/८०% छ कि केही हप्ता वा महिनामा यो सक्रिय हुन्छ।

नेपालमा फेसबुक पुनः सक्रिय हुने सम्भावना छ, तर यो मुख्यतः मेटा कम्पनीले दर्ता प्रक्रिया पूरा गर्ने निर्णयमा भर पर्छ। यदि कम्पनीले तत्काल दर्ता प्रक्रिया सुरु गर्छ भने केही महिनाभित्र फेसबुक पुनः सक्रिय हुन सक्छ। तर यदि कम्पनीले उदासीनता देखायो भने यो प्रतिबन्ध लामो समयसम्म कायम रहन सक्छ। टिकटकको उदाहरणले देखाउँछ कि सहयोगी भएर दर्ता गर्न सकिन्छ। अन्तर्राष्ट्रिय दबाब, आर्थिक नोक्सान र सामाजिक आवश्यकताले अन्ततः कुनै न कुनै समाधानतर्फ धकेल्न सक्छ।